Lezing één: Hugo de Groot over slavernij
Hedendaagse onderzoekers interpreteren wat Hugo de Groot over slavernij schrijft verschillend. Waar sommigen uitgaan van verwijzingen in zijn werk naar Aristoteles en natuurlijke slavernij en vandaaruit zijn leer duiden, vetrekken anderen vanuit citaten waaruit juist een tegengestelde visie blijkt. Reflectie op De Groot’s zes juridische constructies ter legitimatie van slavernij leidt tot het inzicht dat de visie waarin slavernij als tegennatuurlijk verschijnt toch steviger in zijn werk gefundeerd is dan de tegengestelde gedachte. In deze lezing ligt de nadruk op bedoelde juridische constructies.
GUUS VAN NIFTERIK is Docent/onderzoeker Rechtsgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
Lezing twee: Hugo de Groot – zijn Inleidinge en de bezieling van het Nederlandse Recht
Hugo de Groot is zonder twijfel een van de grootste Nederlandse universele geleerden. De mooie biografie door Henk Nellen – Hugo de Groot. Een leven in strijd om de vrede (1583-1645) - uit 2007 laat dat zien. Grotius De iure belli ac pacis ('Over het recht van oorlog en vrede') verscheen dit jaar precies 4 eeuwen geleden en zette de toon voor internationaal publiekrecht, tot op de dag van vandaag. Een klein fragmentje daaruit siert het gebouw van de Hoge Raad: ubi iudicia deficiunt, incipit bellum – en voor ons hoogste rechtscollege zetelt De Groot in brons – in goed gezelschap. Meer dan terecht. Zijn Inleidinge – geschreven in Loevesteinse gevangenschap (1620) werd tot diep in de 20ste eeuw gebruikt als literatuur in het universitair rechtenonderwijs. Het is een inleidend werk naar het voorbeeld van de Justiniaanse Instituten, maar stijgt daar ver bovenuit, want hij schiep onze Nederlandse rechtsbegrippen, in een op het eerste gezicht mechanisch aandoend systeem, doch bij nader inzien bezielt een in Grotius’ teksten gevlochten rechtstheorie het recht. Aldus schiep hij ons een monument, duurzamer dan brons.
MICHAEL MILO is Universitair Hoofddocent, Molengraaff Instituut voor Privaatrecht aan de Universiteit Utrecht.
Hugo de Groot, kopie naar M.J. van Miereveld, 1631 (Rijksmuseum Amsterdam).