Leren omgaan met deze hot moments kan uitdagend zijn, zeker als er intense emoties opspelen. Denk aan discussies over politieke ideologieën, geloof, etniciteit, genderidentiteit of sociale rechtvaardigheid. Bijvoorbeeld over onderwerpen zoals het Israël-Palestina conflict, of als studenten niet goed functioneren als groep. Muftugil-Yalcin et al. (2023) toonden aan dat veel docenten bang zijn voor deze momenten en ze het liefst vermijden. Vanuit hun onderzoek ontwikkelden ze richtlijnen die kunnen helpen om hiermee om te gaan. Hieronder lees je op basis daarvan 6 tips om beter om te gaan met ‘hot moments’ en deze juist om te zetten in leerervaringen.
Tip 1: (her)definieer hot moments als kansen
Het is belangrijk om als docent voorbereid te zijn op hot moments – zo zorg je voor inclusief en uitdagend onderwijs. Als je een hot moment namelijk herdefinieert als een kans om te leren, kun je de situatie juist positief inzetten, voor zowel jezelf als de studenten. Het biedt de mogelijkheid om te oefenen met reflectie, ruimdenkendheid, discussievaardigheden en kritisch denken. Het helpt daarbij om je eigen reacties en gedachten te observeren, en de studenten te stimuleren om dit ook te doen (Warren in Caroll, 2015).
Tip 2: creëer een veilige leeromgeving met ruimte voor ongemak
Studenten hebben een veilige omgeving nodig om te kunnen leren en participeren, vooral wanneer het over gevoelige, persoonlijke of emotioneel geladen onderwerpen gaat. In een veilige leeromgeving voelen studenten zich vertrouwt genoeg om hun mening te delen en het gesprek aan te gaan met studenten met andere perspectieven. De voorwaarde is dat alle studenten zich een volwaardig deelnemer voelen. Wanneer je als docent bijvoorbeeld vervelende opmerkingen negeert, leren de studenten dat je zulk gedrag tolereert, en je ze er niet voor beschermt.
Toch ontstaan er bij het leren of tijdens discussies gevoelens van ongemak, dat hoort erbij. Het is daarbij belangrijk dat de discussie op intellectueel niveau plaatsvindt, en dat tegelijkertijd iedereen als persoon geaccepteerd en gerespecteerd wordt. Kritisch denken, reflectie en ruimdenkendheid horen bij het academische niveau. Dit vereist ook van de studenten dat ze hun aannames en overtuigingen los durven laten of bevragen.
Het Mixed Classroom Model biedt handvatten en activiteiten die een inclusieve en veilige leeromgeving ondersteunen. Denk aan basisregels voor interactie en discussie, het leerklimaat in de gaten houden en het verminderen van anonimiteit (Ramdas, Slootman, & Van Oudenhoven-Van Der Zee, 2019).
Voorbeelden zijn:
- Sta geen persoonlijke aanvallen toe. Geef het goede voorbeeld door met een open houding uitdagende discussies aan te gaan. Dit doe je door open te staan voor verschillende standpunten en de studenten te vragen om hun mening op verantwoordelijke manier te verdedigen.
- Stimuleer de studenten om elkaars perspectieven te leren begrijpen. Vraag ze om te reflecteren op de situatie: wat kunnen ze ervan leren? Bijvoorbeeld via een reflectieve schrijfopdracht of onderzoek over het onderwerp.
- Ga buiten de les het gesprek aan met individuele studenten.
- Erken het wanneer een student het emotioneel moeilijk heeft, en bied ondersteuning. Noem bijvoorbeeld het Student Wellbeing Point.
Tip 3: zie je eigen ongemak als een aanleiding voor reflectie
Gevoelens van ongemak worden vaak als ongewenst gezien, en daarom voorkomen, genegeerd of onderdrukt. Maar eigenlijk zijn het juist signalen die uitnodigen tot reflectie, ook wel ‘reflection-in-action’ volgens filosoof Donald Schön. Hij benoemde dit concept in zijn boek ‘The Reflective Practitioner’ (1983). Reflection-in-action betekent dat je nadenkt en reflecteert op je gedrag in het moment zelf. Hierdoor kun je buiten de gebaande paden kijken, en je reactie direct aanpassen. Onderzoek op meta-niveau wat er precies achter een hot moment zit, en lees tussen de regels door welke argumenten of gevoelens er achter iemands opmerking schuilen. Het is nooit te laat voor een dergelijke reflectie: ook na het voorval kun je een hot moment nog in een leermoment omzetten.
Tip 4: deel je ervaringen met collega’s
De verbinding aangaan en ervaringen delen met collega’s draagt bij aan het professionele vertrouwen en je vaardigheid in de omgang met hot moments. Zo ontdek je dat je collega’s ook hot moments ervaren in hun lespraktijk en hoe dit zich precies voordoet (Harlap 2013: 226). Luisteren naar hun ervaringen en hoe zij daar precies mee omgaan, geeft inzicht en zelfvertrouwen (Hughes et al. 2010).
Tip 5: heb geduld en vraag om hulp
Het opdoen en ontwikkelen van professionele en persoonlijke vaardigheden in de omgang met hot moments is niet gemakkelijk en kost tijd. Hou daarom vol, heb geduld en wees vooral aardig voor jezelf. Realiseer je dat je dit niet alleen hoeft te doen. Het VU Centre for Teaching and Learning (CTL) biedt bijvoorbeeld Hot Moments workshops waarin je leert om te gaan met spanning zodat je diep leren kan stimuleren in diverse groepen. Het Mixed Classroom Team van CTL heeft bijvoorbeeld een docentenrichtlijn ontwikkeld over discussies rond het Israëlisch-Palestijnse conflict.
Heb je meer ondersteuning of hulp nodig bij hot moments? Stuur dan een e-mail naar ctl@vu.nl.