Onderzoekers van de VU ontdekten, samen met collega's uit Nederland, het Verenigd Koninkrijk en China, dat de meeste branden op aarde door mensen worden aangestoken, bijvoorbeeld in tropische savannegebieden en in Europa. Blikseminslagen als oorzaak van brand domineren daarentegen duidelijk de meer afgelegen gematigde en boreale bossen. Tot nu toe wisten we niet waar ter wereld mensen of blikseminslagen de belangrijkste ontstekingsbron zijn voor natuurbranden. De studie is de eerste die met een wereldkaart illustreert hoe de verdeling van door mensen en bliksem veroorzaakte branden op aarde is. De bevindingen zijn gepubliceerd in het tijdschrift Nature Geoscience.
Bliksembranden
"Wat veel mensen zich misschien niet realiseren, is dat blikseminslagen de meest voorkomende ontstekingsbron zijn voor branden in afgelegen gematigde en boreale bossen," zegt Thomas Janssen, VU-klimaatwetenschapper. Deze bossen slaan grote hoeveelheden koolstof op, die tijdens de brand in de vorm van broeikasgassen vrijkomt. Het onderzoek toont dat 77% van het verbrande gebied in ongerepte bosgebieden buiten de tropen te wijten is aan blikseminslagen. Het aantal inslagen neemt naar verwachting toe met 11 tot 31% per graad opwarming, als gevolg van de voortdurende klimaatverandering.
Kunnen we branden onder controle houden?
De onderzoekers hebben de blikseminslagen en menselijke bijdrage als oorzaken van branden over de hele wereld vergeleken en in kaart gebracht. Een erg belangrijke kaart, omdat deze laat zien waar we branden rechtstreeks kunnen beheersen door ontstekingen te beperken en vegetatie te beheren. De meeste branden in bevolkte gebieden worden bijvoorbeeld door mensen veroorzaakt. In deze regio's moet het mogelijk zijn om de negatieve gevolgen van branden te beperken door het aantal ontstekingen te beperken en brandstoffen te beheren.
Belangrijke rol brandstoffen
Een andere recente studie, van co-auteur Sander Veraverbeke, universitair hooddocent in Klimaat- en Ecosysteemveranderingen aan de VU, heeft vastgesteld waar brandstoffen een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van branden. Brandstofbeheer zou de negatieve impact van branden kunnen verminderen. Dit zal echter de blikseminslagen in afgelegen bossen niet stoppen; om verdere toenames van deze blikseminslagbranden te voorkomen, is wereldwijde klimaatactie de enige oplossing.
Risico voor gematigde en boreale bossen
"Gematigde en boreale bossen zijn wereldwijd van groot belang omdat ze, samen met tropische bossen, enkele van de weinige ongerepte bossen vertegenwoordigen die op onze planeet overblijven," zegt Veraverbeke, senior auteur van het artikel in Nature Geoscience. "Ze zijn vaak hotspots van biodiversiteit en slaan grote hoeveelheden koolstof op in bomen en bodems." Door gebruik te maken van satellietwaarnemingen en computermodellen ontdekte het onderzoeksteam ook dat de verliezen aan bossen door branden in noordelijke regio's nu al tot de hoogste ter wereld behoren. "Wanneer deze bossen na branden niet volledig herstellen, wordt de koolstof die in deze bossen was opgeslagen uitgestoten en blijft in de atmosfeer, waar het de klimaatverandering verder kan versnellen." Dit heeft een zelfversterkend effect voor klimaatverandering. In eerder onderzoek hadden Veraverbeke en collega's al ontdekt dat klimaatverandering leidt tot meer blikseminslagen op hoge breedtegraden. Deze bevinding is nu verder bevestigd.
De bijdrages van VU-auteurs Thomas Janssen en Sander Veraverbeke werden ondersteund door een Vidi beurs van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek en een Consolidatorproject van de Europese onderzoekscommissie, een onderdeel van het Horizon 2020 onderzoeks- en innovatieprogramma van de Europese Unie.