Het team vroeg respondenten naar hun emoties wanneer ze denken aan de politiek. Uit de resultaten blijkt dat vooral wantrouwen wordt gevoeld door aanhangers van BBB (74 procent), PVV (82 procent) en FvD (80 procent), maar ook de zwevende kiezer (61 procent) en de achterbannen van de SP (69 procent), Partij voor de Dieren (53 procent) en NSC (57 procent) zijn wantrouwig. Dit in tegenstelling tot VVD-, CDA- en D66-kiezers, waarvan een minderheid die emotie voelt.
Deze resultaten komen overeen met het wantrouwen van kiezers in instituties als de democratie, journalistiek, of wetenschap. Vooral kiezers op de rechterflank zijn somber: FvD-aanhangers vertrouwen bijvoorbeeld de democratie met een gemiddeld rapportcijfer van een 3.2, en kiezers van de PVV zijn met een 4.2 niet veel positiever. Dit in tegenstelling tot de achterbannen van D66, VVD en Pvda/GroenLinks, die hun vertrouwen in de democratie een ruime voldoende geven. Aanhangers van NSC en de SP bungelen in het midden, met een gemiddeld rapportcijfer iets onder de 6.
“Net als bij eerdere verkiezingen zien we dat kiezers met weinig vertrouwen vooral op de flanken stemmen, op radicaal-rechtse partijen als de PVV of FvD, maar ook op bijvoorbeeld de SP”, licht Van Atteveldt toe. “Wat interessant is, is dat NSC zowel kiezers met weinig vertrouwen als kiezers met veel vertrouwen weet aan te spreken.”
Wantrouwen lijkt op de rechterflank hand in hand te gaan met woede, een emotie die met name aanhangers van BBB (31 procent), PVV (44 procent) en FvD (42 procent) ervaren. De SP-achterban, die vrij hoog scoort op wantrouwen (69 procent), voelt opvallend genoeg relatief weinig woede (22 procent).
Kiezers op flanken voelen weinig hoop
In het antwoord op de vraag hoe hoopvol kiezers zijn, vallen wederom de partijen op de flanken op. De achterban van FvD blijft steken op 7 procent, de PVV op 16 procent, en ook de achterbannen van SP (32 procent), PvdD (36 procent) en BBB (28 procent) voelen relatief weinig hoop. Ter vergelijk: de meeste kiezers van GroenLinks/PvdA (59 procent) en CDA (69 procent) voelen zich hoopvol.
Hoop gaat over het algemeen samen met afschuw van de politiek: hoe hoopvoller, hoe minder afschuw. Toch is het CDA hierin een uitzondering: hoewel ruim twee derde van de CDA-kiezers hoopvol is, voelt 43 procent afschuw over de politiek. Die afschuw maakt het niet ondenkbaar dat een deel van de mensen die overwegen CDA te stemmen nog overstapt naar een andere partij, volgens Mariken van der Velden. “Uit onderzoek weten we dat met name het ervaren van woede en wantrouwen een reden is om van stem te wisselen, terwijl hoop juist je partijvoorkeur kan bevestigen.”