Klarita Gërxhani doet als econoom vernieuwend onderzoek op het grensvlak van economie en sociologie. Haar onderzoek richt zich op instituties, sociale status, en de mechanismen achter gender bias en ongelijkheid op de arbeidsmarkt. Ook de informele economie, zoals zwart werken, en de wervingsstrategieën van werkgevers hebben haar interesse. In haar onderzoek combineert zij verschillende methoden, waaronder laboratorium- en veldexperimenten en survey data.
Zo liet zij met experimenten zien dat vrouwen op een rekentaak even goed presteren als mannen, zolang ze in afzondering kunnen werken. Zodra ze echter horen dat ze met anderen vergeleken zullen worden gaan hun prestaties erop achteruit. Mannen gaan daar juist beter van presteren. Dit heeft te maken met diepgewortelde genderstereotypen met betrekking tot competentie en empathie, toonde Gërxhani aan.
Veel van haar onderzoek heeft implicaties voor beleid, bijvoorbeeld om diversiteit en gelijkheid te bevorderen in organisaties: het is niet genoeg om alleen meer vrouwen en mensen met een achtergrond aan te nemen. De stereotypen moeten ook bestreden worden, en de werkregelingen aangepast.
Onderzoek naar het effect van concurrentie op prestaties
Wanneer de prestaties onderling worden vergeleken, gaan mannen beter presteren en vrouwen juist minder. Dit komt omdat mannen in die situatie geloven dat ze beter zijn dan vrouwen, terwijl vrouwen juist terughoudender zijn vanwege de maatschappelijke norm om aardig en empathisch te zijn. In dit onderzoek combineert Gërxhani inzichten uit de economische wetenschap over hoe vrouwen en mannen met elkaar concurreren, met inzichten uit de sociologie over sociale status. “Vanuit economisch onderzoek weten we dat mannen beter gaan presteren als ze moeten concurreren met vrouwen om dezelfde baan of promotie. Terwijl vrouwen het juist minder goed doen,” aldus Gërxhani.
In haar onderzoek blijkt dat zelfs wanneer er geen baan op het spel staat, maar er wel een vergelijking plaatsvindt tussen de prestaties van mannen en vrouwen, mannen beter presteren dan vrouwen. “Dat heeft te maken met sociale status,” vertelt Gërxhani. “In vijf verschillende labexperimenten lieten we studenten een simpele wiskundeproblemen oplossen. De vrouwen en mannen waren daar even goed in. Maar we vertelden één groep deelnemers dat ze op basis van hun prestaties zouden worden gerangschikt en met elkaar vergeleken worden door een peer. De mannen in deze groep gingen ongeveer 40 procent meer problemen oplossen dan de vrouwen in deze groep.”
Vrouwen houden rekening met maatschappelijke norm
Gërxhani geeft ook inzicht in de mechanismen. De bewuste of onbewuste overtuiging van mannen dat ze beter presteren dan vrouwen zorgt ervoor dat mannen excelleren in competitieve situaties. Terwijl vrouwen juist slechter presteren als ze worden vergeleken, vanuit de overtuiging dat zij aardig moeten zijn en anderen niet moeten benadelen. “Vrouwen geloven niet dat ze slechter zijn dan mannen, maar ze houden wel rekening met de maatschappelijke norm van ‘vrouwen horen aardig en empathisch te zijn’. Daarom zijn zij terughoudender,” licht Gërxhani toe.
Organisaties die gebruik maken van prestatiebeoordelingen moeten zich bewust zijn van deze gedragseffecten, vindt Gërxhani. Het is een van de redenen waarom zij zelf op zoek ging naar een leidinggevende functie en uitkwam bij de Vrije Universiteit Amsterdam, School of Business and Economics. “Nu ben ik zelf leidinggevende en heb ik invloed op het beleid, bijvoorbeeld wat betreft prestatiebeoordelingen, assessments en gelijkheid op de werkvloer.”
Lees over de andere nieuwe leden in het persbericht van de KNAW
