De geschiedenis van de Vrije Universiteit Amsterdam is nauw verbonden met de grote veranderingen die zich vanaf de late 19e eeuw voltrokken op religieus, maatschappelijk, politiek en cultureel gebied. “In de archieven van de VU zijn die maatschappelijke ontwikkelingen leesbaar. Daardoor begrijpen we onze geschiedenis beter”, zegt universiteitshistoricus van de VU Ab Flipse. De bekroonde archieven bestrijken 76 meter en bevatten notulen van vergaderingen, beleidsstukken, bouwtekeningen van (voormalige) universiteitsgebouwen en foto’s van bijzondere gelegenheden. Ze bieden een venster op ontwikkelingen in onderwijs, religie, politiek en de brede cultuur in Nederland.
Van Kuyper tot King
De archieven geven een veelzijdig beeld van de totstandkoming, groei en transformatie van de universiteit. Dat begint bij de oprichting van de VU door Abraham Kuyper. Tot midden 20e eeuw was de universiteit het intellectuele centrum van de gereformeerde zuil. Vanaf de jaren 60 zie je dat de VU een andere invulling geeft aan haar bijzondere identiteit. “De ramen gingen open, er was ruimte voor diversiteit in geloof en opvattingen. En maatschappelijke betrokkenheid werd een belangrijk thema”, aldus Flipse. De toekenning van een eredoctoraat aan dominee en burgerrechtenactivist Martin Luther King in 1965 is daarvan een sprekend voorbeeld. Een van de topstukken uit het archief is een langspeelplaat met daarop een toespraak die King de dag na de uitreiking hield bij het studentencorps van de VU.
Levende bron van geschiedenis
Rector magnificus van de VU, Jeroen Geurts, is zeer verheugd met de Unesco-erkenning. “Onze archieven laten zien hoe de Vrije Universiteit Amsterdam zich ontwikkelde van een centrum van protestants denken tot een plek waar wereldburgerschap, diversiteit en sociale rechtvaardigheid centraal is komen te staan. De Unesco-erkenning onderstreept hoe actueel en relevant die geschiedenis vandaag de dag nog is. Juist nu is de VU-identiteit een rots in de branding in tijden van polarisatie en het onder druk staan van maatschappelijke waarden.”
De Unesco-nominatie vormt de bekroning op het project VU-archief waarin alle archieven van de VU zijn geïnventariseerd en ontsloten. Andere impactvolle initiatieven zijn ‘We Shall Overcome. Herinneringen aan Martin Luther King Jr.’ & de jaarlijkse Martin Luther King lezing. Naast de genomineerde archieven bevat het VU-archief ook archieven van faculteiten, diensten en verenigingen.
