Wat is uw vakgebied en welk aspect van uw vakgebied vind u het meest intrigerend en waarom?
Ik ben filosoof en gespecialiseerd in de filosofie van Oost- en Zuidoost-Azië. Wat mij vooral fascineert aan de boeddhistische filosofie is dat het een zeer oude traditie is, met een geschiedenis van ongeveer 2500 jaar. Deze lange tijd heeft ruimte geboden voor verfijning en verdieping van het gedachtegoed. Het biedt niet alleen inzichten in de wereld om ons heen, zoals de kosmos en de aarde, maar vooral ook in de relatie tussen de menselijke psyche en die wereld. Wat mij intrigeert, is hoe onze psyche heel reactief is op wat we waarnemen. Dat kan nuttig zijn, maar vaak staan onze innerlijke reacties in de weg en maken ze het leven onnodig ingewikkeld. Boeddhistische filosofie combineert diepgaande psychologische inzichten met filosofische beschouwingen over de aard van het bestaan, en die combinatie vind ik niet alleen intellectueel interessant, maar ook heel praktisch.
Hoe is uw interesse in de boeddhistische filosofie ontstaan?
Ik studeerde filosofie aan de Universiteit van Amsterdam, waar niet-westers denken als bijvak werd aangeboden. Daar begon mijn fascinatie voor Oosterse filosofie, en die houdt nu al meer dan 40 jaar aan. Het begon met een enorme nieuwsgierigheid, en sindsdien ben ik er nooit mee gestopt.
Wat spreekt u persoonlijk zo aan in het boeddhisme?
Mijn interesse in het boeddhisme heeft zowel een filosofische als een persoonlijke kant. Als filosoof zoek ik antwoorden op fundamentele vragen zoals: "Wat is de wereld eigenlijk?" en "Waarom bestaan wij?" Ik lees graag filosofische werken, zowel uit de westerse als oosterse traditie. Ik ben niet gebonden aan één stroming, maar zoek antwoorden in alles, van Plato tot boeddhistische filosofen. Wat ik bijzonder waardeer aan het boeddhisme is de combinatie van diepzinnige theoretische inzichten en praktische psychologische wijsheid. Persoonlijk heeft het mij geholpen in moeilijke periodes die ieder mens in zijn leven tegenkomt, zoals momenten waarop ik vastliep in bepaalde gedachtepatronen. Het leert me beter te begrijpen hoe de wereld werkt en hoe ik mijn innerlijke reacties daarop kan sturen. Het boeddhisme helpt mij om meer innerlijke vrijheid te vinden en me niet mee te laten slepen door moeilijke omstandigheden.
Kunt u een voorbeeld geven van hoe u het boeddhisme in de praktijk toepast?
Het gaat niet om één specifieke situatie, maar meer om levensfases waarin je niet goed weet hoe je verder moet. Het is dan makkelijk om vast te lopen in steeds terugkerende gedachtepatronen, zonder echte vooruitgang. Op zulke momenten vraag ik mezelf af: Hoe zou het boeddhisme dit benaderen? Boeddhisme helpt je om die patronen te doorbreken. Het biedt ruimte en perspectief om zinvolle stappen te zetten zonder vast te blijven zitten in negatieve spiralen.
Hoe deelt u deze inzichten met uw cursisten?
Ik geef een cursus genaamd Boeddhistische Soetra’s, waarin we de oudste boeddhistische teksten lezen en analyseren. Deze teksten vormen de basis van alle vormen van boeddhisme, ook die pas later zijn ontstaan, zoals het Tibetaans boeddhisme en zenboeddhisme. Met de cursisten lees ik een bloemlezing van belangrijke teksten, waarin fundamentele vragen worden behandeld, zoals: waarom ervaren we het leven soms als moeilijk? Wat is bewustzijn? En hoe kunnen we ons bewustzijn verruimen? Het is geen cursus levenskunst, maar een filosofisch en tekstueel college, waarbij ik met mijn kennis context geef en kan helpen met de interpretatie van de teksten.
Wat verrast uw cursisten het meest tijdens uw lessen?
Een grote eye-opener is vaak het besef hoeveel invloed ons eigen denken heeft op ons welzijn. Veel mensen denken dat ze rationeel en vrij zijn in hun gedachten, maar het boeddhisme laat zien hoe geconditioneerd ons bewustzijn eigenlijk is. Het idee dat je je kunt bevrijden van negatieve patronen is voor veel cursisten een verrijkende ontdekking. Dit is vooral waardevol voor de HOVO-doelgroep, die vaak te maken heeft met vragen over ouder worden en hoe hiermee om te gaan. Boeddhistische inzichten bieden handvatten om in balans te komen met jezelf en je omgeving.
Wat inspireert u het meest aan lesgeven aan volwassenen en ouderen?
Ik geniet ervan dat ik met een groep werk die uit eigen interesse komt. Volwassenen hebben vaak een schat aan levenservaring, waardoor hun vragen mij scherp houden. Hun doorleefde inzichten maken het gesprek ontzettend boeiend en geven veel diepgang aan de lessen.
Welke rol speelt volwasseneneducatie volgens u in onze samenleving?
Volwasseneneducatie is cruciaal. Ik ben een groot voorstander van een leven lang leren. Door te blijven leren, blijven mensen nieuwsgierig en open, en dat straalt uit naar jongere generaties. Het helpt om wijsheid en levensfilosofie door te geven, wat onze samenleving ten goede komt.
Waar wilt u zelf nog meer over leren?
Ik zou graag geschiedenis studeren, maar ik wil mij ook blijven verdiepen in meditatie en mindfulness. Ik geef regelmatig een cursus mindfulness voor HOVO, maar meditatie is een levenslange leerweg, waarin je altijd kunt blijven groeien. Ik hoop daar nog heel lang mee door te gaan.
Wilt u meer weten over de cursussen van Victor Melenhorst?
- Cursus Boeddhistische soetra’s
startdatum: 6 maart - Training Mindfulness
startdatum: 11 maart
Tipje van de sluier: in het najaar geeft Victor Melenhorst de cursus Van Veda’s tot Zen, een inleiding in de Oosterse filosofie. Meer informatie en aanmelding zijn vanaf eind mei beschikbaar.