Tekst: Shirley Haasnoot | Foto's: Yvonne Compier
Aristoteles zei het al, zegt Mieneke te Hennepe, terwijl ze wijst naar de woorden van de Griekse filosoof, die op een groot scherm geprojecteerd staan: ‘… een vrouwtje is als het ware een misvormd mannetje’. Te Hennepe is medisch historicus, conservator bij museum Boerhaave en spreker op het symposium Vrouw – Man ongelijkheid in de zorg. Eeuwenlang was het mannelijke lichaam de standaard, vertelt ze. Zelfs in de huidige eeuw wordt reanimatie geoefend op de mannelijke pop ‘Ambu Man Sam’.
‘Lang werd gedacht dat sommige pijnen er nu eenmaal bijhoren’
Hoewel we er inmiddels anders over denken dan Aristoteles, laat Te Hennepe zien hoe het historische beeld van de inferieure vrouw op allerlei manieren doorwerkt in de huidige gezondheidszorg. Want als je als vrouw bij de dokter komt, is de kans groot dat je minder goede zorg ontvangt dan als je een man was. Het duurt misschien langer voordat je de juiste diagnose krijgt; maar liefst tachtig procent van alle patiënten met een ongediagnosticeerde aandoening is vrouw. En je pijn wordt minder serieus genomen.
‘Lang werd gedacht dat sommige pijnen er nou eenmaal bijhoren. En leefde het idee dat een vrouw – Eva - een fout had gemaakt in het paradijs, en dat vrouwen daarom pijn moeten lijden bij de bevalling.’
Het symposium, op donderdag 27 maart in het Hoofdgebouw, is georganiseerd om Vrouwen VU-hulp te herdenken. Voor deze organisatie spaarden meer dan honderdduizend gereformeerde huisvrouwen vanaf 1932 met dubbeltjes en kwartjes een miljoenenbedrag bij elkaar, waarmee de VU onder andere in 1950 een eigen medische faculteit kon betalen.
‘Een emancipatoir verhaal’, zegt Eric van Rossum, inkomend secretaris van de VUvereniging. Op het podium laat bestuurslid Carmen Cabo het spaarbusje zien met de afbeelding van Abraham Kuyper. ‘Zonder de VUvereniging zou er geen VU zijn’, zegt ze. ‘En vanuit het vermogen dat mede door Vrouwen VU-hulp bijeen werd gebracht, ondersteunen we nu jaarlijks onderzoek, projecten en bijeenkomsten zoals dit symposium.’
Vrouwelijke pijn wordt anders beoordeeld, net zoals de pijn van mensen van kleur
Met het hardnekkige probleem van genderbias in de zorg heeft de VUvereniging voor een actueel en urgent onderwerp gekozen. In de Aula zijn bijna alle stoelen bezet door vrouwen, van wie een groot deel aan de medische faculteit is opgeleid, of aan de Boelelaan in het Amsterdam UMC werkt.
Ook spreekster Lieke Asma is alumnus, ze promoveerde in 2018 bij de afdeling Filosofie en publiceerde het boek Blinde Vlekken, over impliciete vooroordelen. Genderdiscriminatie in de zorg komt neer op het anders behandelen van vrouwen en mannen met dezelfde medische diagnose, zegt ze. Bijvoorbeeld omdat vrouwelijke pijn anders wordt beoordeeld, overigens net zoals de pijn van mensen van kleur.
Vrouwen krijgen bij fysieke klachten sneller antidepressiva voorgeschreven
Asma pleit ervoor dat artsen meer feedback krijgen, waardoor patronen beter aan het licht komen. Omdat mannelijke symptomen nu de standaard zijn, worden aandoeningen zoals hart- en vaatziektes bij vrouwen niet altijd herkend en krijgen ze bij fysieke klachten sneller antidepressiva voorgeschreven. Daarnaast is het van belang dat ervaringen van patiënten serieuzer genomen worden en zouden artsen concrete criteria moeten hanteren, zonder te veel af te gaan op hun gevoel.
Er is veel meer onderzoek nodig naar de fysieke verschillen tussen mannen en vrouwen, zegt Asma. ‘Veel dingen weten we niet over het vrouwelijke lichaam.’
Daar zingt spreekster en ervaringsdeskundige Mirjam Kaijer op het podium een prachtig lied over: ‘Als erkenning er niet komt… dan worden klachten nooit begrepen. Dus we moeten als de bliksem kijken naar dat vrouwenlijf.’ Ze vertelt in de paneldiscussie over hoe haar medische klachten tien jaar lang niet werden herkend en ze de diagnose ‘burn-out’ en ‘overspannenheid’ opgeplakt kreeg. Een goedaardige tumor die vooral bij vrouwen ontstaat, bleek de oorzaak van de klachten.
‘Prik door de emotie heen’, is haar advies aan artsen. ‘Vrouwen krijgen al snel vragen als: heb je de dood van je moeder goed verwerkt? Maar als iemand veel huilt kan dat ook een lichamelijke oorzaak hebben.’ Nadat ze eindelijk zelf de juiste behandeling had gekregen, richtte Kaijer in 2022 het platform Voices for Women op, voor vrouwen met onverklaarde gezondheidsproblemen.
De Dolle Mina’s moeten terugkomen van hun pensionering
Vrouwelijke patiënten kunnen ook zelf stappen ondernemen, zegt Merel de Heer-Koster, de enige arts-onderzoeker op het podium. Ze vertelt dat ze aan informatie werkt waarmee vrouwen met meer kennis de spreekkamer kunnen binnenstappen. ‘Zodat je weet wat er anders is aan je lijf, en wat de juiste vraag is om bij de dokter te stellen, zodat je klachten niet weggezet worden.’
Dat er een probleem is, daarover zijn de vrouwen op het podium het eens. Er moet een #metoo-moment komen, oppert gespreksleider Miranda van Holland, als het symposium ten einde loopt. Psycholoog Petra Verdonk, tot begin dit jaar universitair hoofddocent in het Amsterdam UMC, vindt dat de Dolle Mina’s moeten terugkomen van hun pensionering.
En Mirjam Kaijer schudt haar hoofd als ze zegt: ‘Ik hoop dat mijn kleindochters later niet kunnen geloven dat oma door haar artsen werd behandeld alsof ze een man was.’
