Q&A ontmanteling cyclotron

Vragen en antwoorden over de ontmanteling van het cyclotron

• Ontmanteling

  Is het ontmantelen van het cyclotron risicovol?

  Het ontmantelen van het cyclotron gebeurt volgens de wet- en regelgeving die is bepaald door de ANVS (Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming). De ANVS geeft een vergunning waarin beschreven staat aan welke voorwaarden de VU moet voldoen tijdens het ontmantelen. Tijdens de sloop zal de VU regelmatig gecontroleerd worden of volgens de afspraak wordt gewerkt. Dit hele pakket aan regels zorgt ervoor dat het veilig gebeurt en er geen risico onstaat voor werknemers én de omgeving.

  Wat zijn de stralingsrisico’s van sloop cyclotron voor de omgeving?

  Het stralingsrisico voor de omgeving is nagenoeg verwaarloosbaar. Elke Nederlander ontvangt natuurlijke achtergrondstraling. Een Nederlander ontvangt gemiddeld per jaar een stralingsdosis van 2,8 milliSv (Sievert). Bij deze dosis is rekening gehouden met straling van röntgenfoto’s en straling van reizen met een vliegtuig. De straling die bij de ontmanteling van het cyclotron extra vrijkomt in de hele omgeving, is minder dan één honderdste deel van de jaarlijkste dosis waar iedere Nederlander aan wordt blootgesteld. Dit is vergelijkbaar met een röntgenfoto bij de tandarts of een vliegreis naar Portugal. Er is dus geen gevaar voor direct betrokkenen en omwonenden.

  Waarom ontmantelen jullie het cyclotron hier op de campus en  voeren jullie het niet af naar elders en halen het daar uit elkaar? 

  Elke handeling geeft blootstelling aan een persoon en de directe omgeving. De aanwezige straling kan niet door de 1 tot 2 dikke betonnen wanden heen komen. De bunkers zijn al jaren de veiligste bescherming voor de omgeving. Er is geen betere plek om te ontmantelen. 

  Hoe lang duurt de feitelijke ontmanteling van het cyclotron? 

  Wij verwachten dat de ontmanteling en afvoer van een cyclotron niet langer dan 3 maanden tot een half jaar duurt. 

  Wie is eindverantwoordelijk voor de besluitvorming? 

  De werkgever, het College van Bestuur van de Vrije Universiteit Amsterdam, is eindverantwoordelijk voor de besluitvorming.

  Welke vergunning voor de ontmanteling van het cyclotron wordt door welke instantie afgegeven? 

  De omgevingsvergunning (WABO) wordt door de gemeente Amsterdam verleend en de ontmantelingsvergunning wordt door de ANVS (Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming) verleend.

• Hergebruik en afvoer beton

  Wat gebeurt er met het afval/het beton na de ontmanteling van het cyclotron?

  Tijdens het gebruik van het cyclotron is een deel van het beton en staal licht radioactief geworden. Dit beton wordt vanuit duurzaamheidsoverwegingen gerecycled. Dat is uniek, omdat het niet vaak voorkomt en door specialisten binnen dit vakgebied met grote precisie wordt uitgevoerd. Meer informatie hierover vind je op de website van het RIVM. Een deel van het metaal wordt opgeslagen bij COVRA tot het niet meer radioactief is. Daarna kan het metaal ook als gewoon schroot worden gerecycled.

  Hoe wordt het afval gescheiden? 

  Het betonstaal zal worden gescheiden van het beton. Wij weten nu bij benadering waar en hoeveel staal in het beton zit. Er zijn slopers die ervaring hebben met het veilig verwijderen van het staal uit het beton op de locatie van de sloop.

  Wat gebeurt er met vrijgegeven materiaal? 

  Vrijgegeven materiaal is vrij van straling en kan als gewoon materiaal worden hergebruikt of als gewoon afval worden afgevoerd. 

  Op welke wijze wordt het niet-vrijgegeven materiaal opgeslagen? 

  Niet vrijgegeven beton wordt verwerkt voor hergebruik waardoor de straling voor de omgeving binnen de huidige strengere normen valt. Het radioactieve staal wordt afgevoerd naar de COVRA. 

  Welk soort containers worden voor opslag en transport gebruikt? 

  We gebruiken standaard zeecontainers en speciale containers voor afvoer naar de COVRA. Beide zijn geschikt voor vervoer van onze af te voeren radioactieve materialen. 

• Huidig en nieuw cyclotron

  Is het maken van isotopen een nieuwe ‘tak van sport’ voor Amsterdam UMC?

  Nee, Amsterdam UMC maakt al jaren deze medische isotopen. De oude cyclotrons staan op de VU Campus in het W&N gebouw. De oude cyclotrons in het W&N gebouw worden vanaf medio 2024 gesloopt/ontmanteld. Uiterlijk eind 2023 verwachten we de vergunning voor deze ontmanteling te krijgen.

  In het nieuwe Imaging Centre van Amsterdam UMC staan nieuwe cyclotrons en ook het Tracer Center Amsterdam (voorheen Radionucliden centrum) verhuist vanuit het W&N gebouw naar het Imaging Center. 

  Wanneer gaan de nieuwe cyclotrons in bedrijf? 

  De nieuwe cyclotrons zijn al opgestart in het Imaging Center van Amsterdam UMC. Pas nadat de productie aan alle eisen voldoet kan worden gestopt met de productie in het cyclotron in het W&N gebouw.  Medische isotopen moeten er altijd zijn en een tijdelijke productiestop is niet toegestaan. De overdracht van de volledige productie van radioactieve stoffen met cyclotrons vanuit het Imaging Center is bijna afgerond. Hiervoor zijn veel testen en controles uitgevoerd. Uiteindelijk heeft dat geleid tot goedkeuring door diverse nationale en internationale overheidsinstanties op het gebied van verantwoorde productie geneesmiddelen. Als de productie van alle geneesmiddelen zijn overgezet, kan ook het laatste cyclotron in het W&N gebouw worden uitgeschakeld.

  Maakt Amsterdam UMC deze isotopen alleen voor gebruik bij eigen patiënten of ook voor andere ziekenhuizen? 

  De levering van medische isotopen is voor patiënten wereldwijd. De productie ervan is dus van groot medisch belang voor Nederland en voor andere landen. 

  Hoe worden medische isotopen nog meer gemaakt? 

  Er bestaan twee methodes om medische radio-isotopen te produceren, namelijk in kernreactoren en met versnellers, ook wel cyclotrons genoemd. Voor de productie van sommige isotopen hebben kernreactoren de voorkeur, zoals voor molybdeen-99. Voor de productie van PET nucliden is een cyclotron nodig. 

• Straling

  Waar zitten de radioactieve materialen in het cyclotron? 

  Tijdens het gebruik van een cyclotron wordt al het materiaal in de machine en de binnenkant van de bunker aangestraald. Dit kan hierdoor radioactief worden. De radioactieve materialen worden dan ook aangetroffen in de machine en in een deel van de wand in de bunker. Door middel van analyses weten we precies waar en hoeveel radioactief materiaal zich ergens bevindt.

  Welke waarden/hoeveelheden zijn in het cyclotron gemeten? 

  De projectgroep die verantwoordelijk is voor de ontmanteling heeft stralingsmetingen verricht naar de aard en omvang van de radioactiviteit voor de voorbereidingen van de ontmanteling. Uit deze metingen is geconstateerd dat het om zeer lage tot lage stralingswaarden gaat. Uit de metingen kan worden geconcludeerd dat de radioactiviteit van het beton en staal niet leidt tot een verhoogde straling buiten het gebouw. De medewerkers die de metingen hebben verricht en de medewerkers die bij de sloop en afvoer betrokken zijn, krijgen een 10 keer kleinere dosis dan stralingswerkers mogen hebben per jaar. 

  Wat zijn de stralingsrisico’s van het cyclotron voor de omgeving?

  Wij verwachten dat niemand van de betrokkenen medewerkers bij de sloop meer straling oploopt dan 1 milliSv(Sievert). De straling voor de omgeving zal nagenoeg verwaarloosbaar zijn omdat deze moet voldoen aan de huidige vergunningseisen voor blootstelling aan de omgeving. Uiteraard is het terrein tijdens de ontmanteling niet toegankelijk  voor onbevoegden.

  Elke Nederlander ontvangt gemiddeld per jaar een stralingsdosis van 2,8 milliSv (Sievert), dit noemen we blootstelling aan natuurlijke straling. Bij deze dosis is rekening gehouden met straling van röntgenfoto’s en hogere kosmische straling, zoals een reis met het vliegtuig naar Amerika. Lees hier meer informatie.

  Hoe weten we dat er nooit radioactieve stoffen zijn gelekt? 

  Vrije Universiteit Amsterdam heeft een vergunning voor het bezit en gebruik van de cyclotrons. Jaarlijks controleert de Inspectie van de Overheid of de VU aan die vergunning voldoet, o.a. door metingen in de omgeving. 

  Hoe meten jullie dat er geen radioactieve stoffen vrijkomen in de omgeving? 

  De cyclotrons staan in een betonnen bunker met metersdikke muren. Er kan maar een klein beetje gamma- of röntgenstraling door zo’n speciale scheidingswand heen komen. Deze hoeveelheid straling is buiten de bunker dus zo gereduceerd waardoor het niet gevaarlijk meer is. Met speciale apparatuur wordt de uitgestoten lucht gecontroleerd op radioactieve deeltjes. Er is nog niet eerder een afwijking in de omgeving gemeten. 

  Kan je in de omgeving alsnog door bouwstof worden besmet? 

  We zullen zorgen dat de ontmanteling wordt uitgevoerd onder veilige condities voor de medewerkers en de omgeving. Dit is een eis bij de aanbesteding van de sloop. De stralingsniveaus in de lucht zijn tijdens de sloop zo laag dat je theoretisch zelfs 2,5 kilo stof kunt inademen en nog onder de toegestane norm blijft. 

  Welke veiligheidsmaatregelen worden getroffen gedurende de ontmanteling van het cyclotron? 

  Momenteel worden de te nemen veiligheidsmaatregelen uitgewerkt. De veiligheidsmaatregelen betreffen in eerste instantie maatregelen voor het specialistische personeel dat de sloop zal uitvoeren. De maatregelen lijken in een aantal opzichten op de veiligheidsmaatregelen die worden getroffen bij het verwijderen van asbest. 

  Moet er ook nog asbest worden gesaneerd?

  Ja. De VU heeft al ervaring met de sloop van asbesthoudende materialen. Daarvoor worden door de VU alleen gecertificeerde firma’s gecontracteerd. 

  Hoe weten we zeker dat spelende kinderen, onwetende studenten of bezoekers aan de campus niet per ongeluk in aanraking komen met deze materialen? 

  De Vrije Universiteit moet er altijd voor zorgen dat stralingsbronnen in een veilige opslag staan. Dat is een plek waar onbevoegden niet bij kunnen komen. Ook tijdens een brand mogen deze stoffen niet vrijkomen. Het materiaal en puin dat vrijkomt tijdens de ontmanteling wordt op een vergelijkbare manier opgeslagen of zo afgescheiden dat mensen niet onbedoeld in contact kunnen komen met deze stoffen.

  Is er een onafhankelijke stralingsdeskundige die de feiten/cijfers van de VU kan bevestigen?

  De VU controleert zelf de betrouwbaarheid van de metingen door op drie verschillende manieren te meten. Daarnaast zijn metingen door NRG verricht. De overheid, die de vergunning afgeeft, zal deze metingen controleren.

  Wij zijn altijd bereid om derden, zoals LAKA of Greenpeace, inzage te geven in al onze metingen en meetprocedures. 

  Is er een onafhankelijke stralingsdeskundige tijdens de ontmanteling en afvoer van de materialen aanwezig? 

  Er is een onafhankelijke stralingsdeskundige aanwezig tijdens de ontmanteling en afvoer van de materialen. Dat is een verplichting vanuit de Kernenergie-wet. Daarin staat nauwkeurig beschreven welke taken deze toezichthoudende deskundige heeft en welke bevoegdheden hij heeft om bijvoorbeeld het werk stil te leggen als dat nodig is. Daarnaast kan de overheid inspecties op de locatie uitvoeren. 

  Wat zijn de veiligheidsvoorschriften voor slopers en de controleurs? 

  De slopers en controleurs moeten zich aan alle wetgeving op het gebied van de WABO en de ARBO houden. De VU ziet daar tijdens de sloop ook op toe. 

  Welke afwegingen worden gemaakt? 

  Uitgangspunten voor de ontmanteling zijn: voldoen aan de wetgeving, maatschappelijk verantwoord en binnen aanvaarbare kosten.