VU fossielvrij

Na een uitgebreid intern afwegingsproces, kondigde het College van Bestuur van VU Amsterdam op 20 april 2023 aan om voortaan geen nieuwe onderzoekssamenwerkingen aan te gaan met bedrijven uit de fossiele-energiesector. Tenzij deze bedrijven zich aantoonbaar binden aan het Klimaatakkoord van Parijs. Dit akkoord streeft ernaar om de wereldwijde temperatuurstijging het liefst tot 1,5°C en maximaal 2°C te beperken.

De precieze randvoorwaarden van dit besluit - waaronder ook de definiëring van ‘fossiele-energiesector’ en ‘onderzoekssamenwerking’ – staan beschreven in het nieuwe VU kader fossielvrij onderzoek.

Als waardengedreven universiteit met duurzaamheid als speerpunt, maken wij ons grote zorgen over klimaatverandering. De onmiskenbare gevolgen van klimaatverandering dwingen ons alles op alles te zetten om de energietransitie te versnellen. Wetenschappelijk onderzoek en innovatie zijn essentiële pijlers voor deze transitie en de inzet voor een duurzame toekomst.

De verbranding van fossiele brandstoffen is wereldwijd de grootste bron van de door de mens veroorzaakte broeikasga­semissies en is daarmee de belangrijkste aanjager van de klimaatcrisis.

Publicaties in wetenschappelijke tijdschriften en de rapporten van het wetenschappelijke klimaatorgaan van de VN, het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) tonen aan dat bedrijven in de fossiele-energiesector zich nog onvoldoende inspannen om klimaatverandering tegen te gaan. Vanuit onze verantwoordelijkheid als universiteit werkt de VU graag samen met partners die dezelfde urgentie voelen en die dezelfde inzet, transparantie en verantwoordelijkheid tonen.

Van januari tot april 2023 hebben studenten, onderzoekers en medewerkers van de VU meegedacht en gesproken over de samenwerking met de fossiele-energiesector. Onder begeleiding van Chief Impact Officer Davide Iannuzzi is een brede vertegenwoordiging van de VU-gemeenschap geraadpleegd. Zo zijn er gesprekken geweest, kon men een position paper inleveren, is het klimaatrapport van IPCC voorgelezen, is het onderwerp besproken in VU-brede bijeenkomsten voor medewerkers en studenten, en vond op 23 februari 2023 een debat plaats. Ook is er gekeken naar de mate van samenwerking met fossiele-energiesector en is de kennis uit wetenschappelijk (peer reviewed) onderzoek meegenomen. Na deze uitgebreide consultatie en zorgvuldige afweging van ieders inbreng, zijn we uiteindelijk tot dit besluit gekomen.

De verbranding van fossiele brandstoffen - zoals olie, kolen en fossiel gas - die de fossiele energiesector produceert, draagt het meest bij aan de voortdurende toename van de CO₂-concentratie in de atmosfeer. Het is de belangrijkste oorzaak waarom de aarde opwarmt. Het IPCC-rapport zegt dat de verbranding van fossiele brandstoffen ongeveer 86%, dus het overgrote deel, van de CO₂-uitstoot in de afgelopen 10 jaar heeft veroorzaakt.

Onderzoekers stelden vast dat bijna 60% van zowel olie als fossiel gas, en bijna 90% van de steenkool tot 2050 in de grond moet blijven om de opwarming van de aarde tot 1,5°C te beperken. Het IPCC waarschuwt zelfs dat de verwachte CO₂-uitstoot van de bestaande infrastructuur voor fossiele brandstoffen alleen al het resterende 'koolstofbudget’* voor 1,5°C overschrijdt. Als we niet snel ingrijpen, is het dus zo goed als zeker dat we de 1,5°C- doelstelling van het Akkoord van Parijs te boven gaan.

Daarnaast is er groeiend wetenschappelijk bewijs dat sommige van de grootste bedrijven in de fossiele-energiesector zich al decennia bewust zijn van het causale verband tussen fossiele brandstoffen en opwarming van de aarde.

We moeten  alle zeilen bijzetten om de uitstoot te reduceren door de energietransitie te versnellen. De VU werkt daarom graag samen met publieke en private partners die dezelfde urgentie voelen en hun verantwoordelijkheid nemen. Partners die aantoonbaar transparant zijn over en aanspreekbaar op hun inzet voor de energietransitie. Onze wetenschappers en studenten verwachten dit ook in toenemende mate van partners van de VU.

* Het koolstofbudget verwijst naar de hoeveelheid CO₂ die nog kan worden uitgestoten om de opwarming van de aarde tot een bepaalde temperatuurdoelstelling te beperken. 

Het principe van de VU bij nieuwe samenwerkingen is ‘nee, tenzij’. De Centrale Commissie voor Fossielvrij Onderzoek (CFFR) beoordeelt beoogde nieuwe onderzoekssamenwerkingen met fossiele bedrijven binnen het kader VU fossielvrij onderzoek. Het College van Bestuur besluit op basis van het CFFR-advies. Voor meer informatie hierover kun je contact opnemen via cffr@vu.nl. 

Aan de VU doen onze klimaatwetenschappers vanuit verschillende onderzoeksdisciplines onderzoek naar verschillende aspecten van de klimaatcrisis. Ze bestuderen niet alleen de werking van het klimaatsysteem en de impact van veranderingen daarin, maar analyseren ook de rol van de fossiele-energiesector in de klimaatcrisis en de transformaties die nodig zijn om de 1,5°C -gradendoelstelling van het Akkoord van Parijs te halen.

De onderwerpen variëren van extreme weersomstandigheden zoals hittegolven en hevige regenval tot de toestand van het Noordpoolgebied, de reactie van het menselijk lichaam op hogere temperaturen en de klimaatverplichtingen van de sector. Daarbij richten onze wetenschappers zich naast het identificeren van uitdagingen, ook op het ontdekken van oplossingen om de klimaatverandering af te wenden.

Een paar weetjes:

• VU-hoogleraar Bart van den Hurk is nu voorzitter van een klimaatpanel van het IPCC. Een van de meest prominente posities ter wereld voor klimaatwetenschappers.
• Een groep VU-wetenschappers heeft het ministerie van Landbouw en Milieu geadviseerd over duurzame landbouw.
• Ons onlangs gelanceerde VU Kenniscentrum Klimaat brengt alle klimaatexpertise van de VU samen op één plek en is toegankelijk voor media en samenleving, om te laten zien waar we mee bezig zijn.

Meer weten?

Bekijk pagina VU Kenniscentrum Klimaat.

Ben je op zoek naar onderzoekers met een specifieke expertise op het gebied van klimaatonderzoek? Op deze webpagina vind je alle profielen en contactgegevens van klimaatonderzoekers die verbonden zijn aan het VU Kenniscentrum Klimaat.

Het besluit betreft alleen potentiële onderzoekssamenwerkingen tussen VU-geaffilieerden en fossiele bedrijven. Wat hieronder wordt verstaan staat gedefinieerd in het VU kader fossielvrij onderzoek.

Dit besluit betreft alleen onderzoeksamenwerkingen. Op onderwijsprogramma’s heeft dit besluit geen invloed.

Bekijk dit overzicht om te helpen navigeren door het complexe VU-landschap van wie waarvoor verantwoordelijk is bij het starten van een nieuwe onderzoekssamenwerking.

De Centrale Commissie Fossielvrij Onderzoek (CFFR) is de centrale adviescommissie die de besluitvorming van het College van Bestuur ondersteunt over het al dan niet doorgaan van onderzoekssamenwerkingen met fossiele bedrijven. In het VU kader Fossielvrij Onderzoek staat onder 2.1 grafisch weergegeven wanneer advies van de CFFR nodig is.

• M.W. (Marjan) Hofkes (voorzitter, SBE)
• W. (Wim) van Westrenen (vice-voorzitter, BETA)
• P.A.M. (Paul) van Lange (lid, FGB)
• A.M.C. (Anne) Loeber (lid, BETA)
• D. (David) Rossati (lid, RCH)
• B.C. (Brigitte) de Graaff (lid, SBE)
• Secretaris: N. (Neele) van den Bongardt (ASI)

De CFFR toetst of een partij een fossiel bedrijf is, en of een met hen beoogde activiteit kwalificeert als onderzoekssamenwerking. Zo ja, dan onderzoekt de CFFR of het fossiele bedrijf zich houdt aan het Klimaatakkoord van Parijs. De CFFR brengt vervolgens een advies uit aan het College van Bestuur over het al dan niet doorgaan van de beoogde onderzoekssamenwerking met het fossiele bedrijf. Hierover besluit het College van Bestuur binnen 2 weken na ontvangst van het CFFR-advies. Als het besluit van het College van Bestuur afwijkt van het advies van de CFFR worden de redenen voor dit verschil in het besluit vermeld.  

De afgelopen jaren was de VU al zeer terughoudend in het samenwerken met bedrijven uit de fossiele-energiesector. Het beperkt aantal bestaande onderzoeksprojecten blijft doorlopen en wordt conform contract afgerond.

Verder kan er nog steeds worden samenwerkt met bedrijven die zich aantoonbaar binden aan het Klimaatakkoord van Parijs. 

Onze waarden komen vóór financieel belang. Als waarden gedreven universiteit roepen we de samenleving op om te bespreken hoe we samen kunnen werken aan een duurzame, eerlijke en leefbare wereld. 

In deze SDG Academy bespreken we de beslissing van de VU om te stoppen met onderzoekssamenwerkingen in de fossiele energiesector.