Achtergrond
De relatie tussen wetenschap en maatschappij is in beweging. Langzaam worden de grenzen tussen beide domeinen diffuser. Hierdoor ontstaan mogelijkheden voor samenwerking, maar is er ook meer discussie en controverse. In de publieke arena wordt steeds vaker een oordeel geveld over wetenschappelijk onderzoek. Van wetenschappers zelf wordt in toenemende mate gevraagd open te communiceren over hun werk, kennis en opvattingen. Veel wetenschappers doen dit ook. Vaak uit liefde voor hun vak en interesse voor interactie met een breder publiek. Anderen zouden het wel willen doen, maar weten niet hoe. Nog weer anderen schrikken ervan terug, of zijn teleurgesteld in de interactie met het publiek of in reacties van collega’s.
Daarnaast wordt wetenschapscommunicatie door Nederlandse universiteiten vaak niet gezien als een integraal onderdeel van een academisch takenpakket en het telt ook vrijwel niet mee in het beoordelen van wetenschappelijk werk. Bovendien is er vaak te weinig systematische aandacht voor training en uitwisseling van kennis en expertise op het gebied van wetenschapscommunicatie. Kortom, wetenschapscommunicatie wordt nog onvoldoende erkend en gewaardeerd.
Ons onderzoek
Het landelijke initiatief Erkennen en Waarderen (h)erkent deze problematiek en pleit voor de erkenning van wetenschapscommunicatie en public engagement als een belangrijk aspect van wetenschappelijk werk. Het initiatief stimuleert open wetenschap en de reeds ingezette verschuiving naar een meer holistische benadering: van de focus op ‘hardware’ (tools, methoden, richtlijnen) naar ‘software’ (denkramen, waarden en aannamen) en ‘orgware’ (inbedding, organisatie en beleid). Er is echter nog relatief weinig bekend over de betekenis van wetenschapscommunicatie voor wetenschappers zelf. Wat leren zij ervan op het vlak van persoonlijke en professionele ontwikkeling? Hoe werkt wetenschapscommunicatie door in hun werk? En bovenal: wat hebben zij nodig om aan betekenisvolle communicatie over hun werk te doen? Niet alleen in termen van erkenning en waardering, maar ook met betrekking tot inbedding, ondersteuning en training.
Dat is precies de vraag die wij onderzochten. Hoe kunnen we de praktijk van wetenschapscommunicatie aan Nederlandse universiteiten versterken? Om dat te bepalen spraken wij met wetenschappers door het hele land die over hun werk communiceren. Door te leren van de ervaringen van deze pioniers kregen we een beter beeld van de factoren die wetenschapscommunicatie vormgeven en wat er op het vlak van cultuur, structuur en praktijk nodig is om betekenisvolle wetenschapscommunicatie aan Nederlandse universiteiten mogelijk te maken en te versterken.
Uitkomsten en kernadviezen
Veel wetenschappers – van startende promovendi tot gerenommeerde hoogleraren uit alle mogelijke disciplines – zouden graag aan wetenschapscommunicatie doen, maar hun werkomgeving ondersteunt hen daarin onvoldoende. Wetenschapscommunicatie heeft nog geen volwaardige plaats in het academische takenpakket, waardoor het ontbreekt aan de benodigde tijd, middelen en ondersteuning. Daardoor worden inspanningen op dit gebied niet voldoende erkend en gewaardeerd.
De uitkomsten van het onderzoek zijn vertaald naar vier kernadviezen voor kennisinstellingen:
- Laat wetenschapscommunicatie aansluiten bij beleid voor open science
Maak reflectie op wetenschapscommunicatie onderdeel van de transitie naar een meer open wetenschapssysteem. Organiseer samenspraak tussen wetenschappers, communicatiedeskundigen en maatschappelijke stakeholders. - Maak wetenschapscommunicatie een volwaardig onderdeel van een academisch takenpakket
Geef wetenschapscommunicatie een volwaardige plaats in het opstellen van loopbaanprofielen, naast onderzoek, onderwijs, en academisch leiderschap. - Integreer wetenschapscommunicatie in alle fasen van wetenschapsbeoefening
Integreer wetenschapscommunicatie in elk onderzoekstraject, van begin tot eind. Reserveer een percentage van het onderzoeksbudget voor wetenschapscommunicatie. Benadruk de noodzaak van doordachte plannen voor wetenschapscommunicatie ook in aanvragen voor onderzoekfinanciering. - Benader wetenschapscommunicatie als een vak, met bijbehorende expertise
Zorg voor opleiding en training voor onderzoekers die zich willen bekwamen in wetenschapscommunicatie, en verbreed de expertise in vormen van public engagement. Geef communicatiemedewerkers de ruimte voor structurele samenwerking met wetenschappers en breng wetenschappers met interesse in wetenschapscommunicatie bij elkaar. Zorg dat opgebouwde ervaringskennis behouden blijft en toegankelijk is.