Wat zie jij als communicatiewetenschapper als de grootste uitdaging als het gaat om fake news?
'Wat misgaat, is dat de meeste maatregelen tegen fake news er vooral op gericht zijn om te voorkomen dat mensen misinformatie geloven. Het idee is min of meer: als mensen er maar niet meer in geloven, dan zit het wel goed. Alleen blijkt nu uit onderzoek van ons team dat zelfs als mensen berichten niet per se geloven, deze toch invloed hebben op hun gedachten, meningen en gedrag. Stel, je leest een bericht over een CEO die fraudeert, dan zal je mening over die persoon toch negatiever zijn dan voor je het bericht las, ook al wordt dat bericht later gerectificeerd. Waar rook is, is vuur, denken we dan.'
Als fake news, ook al wordt het dus gerectificeerd, zoveel invloed op ons heeft, kunnen we de strijd dan nog wel winnen?
'We zien de laatste tijd een soort domino-effect waarbij mensen door alle aandacht rondom nepnieuws juist sceptischer worden ten opzichte van alle informatie. Waarschuwingen voor fake news hebben soms een averechts effect en zorgen ervoor dat mensen ook veel betrouwbare informatie in twijfel trekken. Tips over misinformatie herkennen, alle links in de misinformatie checken, foto’s controleren, daarmee alleen gaan we het dus niet winnen.'
'Wat we wel kunnen doen, is dat we mensen weer meer moeten laten vertrouwen in duidelijke en betrouwbare informatie. Bijvoorbeeld door gebruikers van sociale media te leiden naar goede informatie. Zoals tijdens de covid-pandemie werd verwezen naar de WHO (World Health Organization). Maar ook: inzicht geven in hoe journalisten werken, aan welke journalistieke codes zij zich moeten houden en dat zij niet zomaar lukraak beweringen mogen doen.'
Eerder deed je onderzoek naar humor. Kunnen we vanuit humor een lijn trekken naar fake news?
'Zeker. Momenteel onderzoek ik of humor ingezet kan worden als een effectieve fact-check-strategie. Ik spendeer momenteel vrij veel tijd op TikTok en kom echt ontzettend veel misinformatie tegen, bijvoorbeeld over anticonceptie. Daarover zag ik later weer een satirisch item bij de avondshow van Arjen Lubach. Ik wil kijken of dit soort humor een betere manier is om te factchecken dan de feitelijke, zakelijke manier die nu vaak gebruikelijk is.'
Terug naar sessie 'Fake news' ontmaskerd?
