Overal ter wereld worden de meest kwetsbare mensen het zwaarst getroffen door de schadelijke gevolgen van de wereldwijde milieuveranderingen. Beleidsmaatregelen en praktijken voor de beperking van en aanpassing aan wereldwijde milieuveranderingen hebben zeer ongelijke gevolgen voor mensen. Deze gevolgen worden verergerd door een gebrek aan inspraak en zeggenschap, evenals een gebrek aan of erkenning van verschillende wereldbeelden en praktijken onder meer kwetsbare groepen. Dergelijke onrechtvaardigheden belemmeren het behalen van SDG's 14 en 15 (leven onder water en leven op het land), evenals SDG 1 (nul armoede) en SDG 10 (ongelijkheden verminderen). Wetenschappers, milieuactivisten en beleidsmakers worden steeds gevoeliger voor deze patronen en de roep om milieurechtvaardigheid is talrijk. Maar hoe bereik je een rechtvaardigere en duurzamere toekomst?
Sommige mensen steunen rechtvaardig milieubeleid en rechtvaardige praktijken omdat ze ervan overtuigd zijn dat het rechtvaardig behandelen van elkaar inherent het juiste is om te doen - er is een morele verplichting. Onderzoek toont ook aan dat milieubeleid dat als "rechtvaardig" wordt ervaren effectiever kan zijn, omdat de kans groter is dat mensen zich eraan houden. Het is echter veel minder duidelijk wat milieurechtvaardigheid werkelijk is en wat er in de praktijk voor nodig is. Bovendien verschillen ideeën over rechtvaardigheid tussen mensen en contexten.
Deze zomercursus laat studenten kennismaken met milieurechtvaardigheid vanuit verschillende perspectieven. We houden ons bezig met filosofische pogingen om normatieve normen te identificeren voor wat kan worden beschouwd als een rechtvaardige verdeling van de voordelen en lasten van milieuacties. Dit omvat vragen als: Moet iedereen gelijke toegang hebben tot vitale ecosysteemdiensten? Moeten rijke landen betalen voor aanpassing aan klimaatverandering in armere landen? Zo ja, in welke mate? Maar we zullen ook kritisch kijken naar de waarde van filosofisch redeneren als benadering van milieurechtvaardigheid. Biedt de filosofie ons de broodnodige onpartijdige principes om ons handelen te sturen of is het te veel een leunstoel discipline, verwijderd van wat er in de 'echte wereld' gebeurt? Is luisteren naar de eisen van belanghebbenden en de eisen van milieurechtvaardigheidsbewegingen en activisten een meer praktisch relevante manier om milieurechtvaardigheid te begrijpen? Wat zijn hun doelstellingen en strategieën en hoe succesvol zijn ze?
We zullen ons ook bezighouden met milieurechtvaardigheidsaspecten van de beoordeling van de effecten van natuurbehoud en andere milieubeleidsmaatregelen en -interventies. Het Intergovernmental Platform of Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES) heeft goed uiteengezet dat mensen verschillende waarden voor de natuur hebben, die samenhangen met de manier waarop ze met de natuur omgaan en met hun wereldbeeld. Hoe kunnen we dergelijke waarden dan het beste beoordelen? Wat zijn de voordelen van het uitdrukken van dergelijke waarden in geld, en wat zijn de tegenargumenten? Wat is de rol van milieueconomie en sociaal-culturele studies bij het beoordelen van natuurwaarden? Hoe kan het proces van waardebepaling zo worden georganiseerd dat de resultaten worden gedragen door de mensen wier waarden op het spel staan?
Bij de bespreking van de verschillende benaderingen koppelen we deze aan concrete casestudies en voorbeelden van strijd voor milieurechtvaardigheid. Deze komen uit verschillende milieuproblemen zoals klimaatverandering (SDG 13), behoud van ecosystemen op het land (SDG 15), bescherming van oceanen (SDG 14). Milieurechtvaardigheid speelt bij deze problemen op verschillende manieren vanwege verschillende ruimtelijke en temporele schalen; terwijl in sommige gevallen de gevolgen dichtbij en onmiddellijk voelbaar zijn (bijv. bosomvorming), strekken andere problemen zoals klimaatverandering zich uit over uitgestrekte gebieden en meerdere generaties. Dit kan leiden tot verschillende benaderingen om onrechtvaardigheden te verminderen.
De cursus zal zeer interactief zijn. Docenten zullen input geven over de belangrijkste concepten, methoden en empirische trends op het gebied van milieurechtvaardigheid, en gastcolleges door mensen uit de praktijk zullen laten zien hoe deze concepten worden geoperationaliseerd, waardoor discussies over theorie versus praktijk worden gevoed. Studenten krijgen veel ruimte om met deze input te werken en ze toe te passen op gevallen van milieuonrechtvaardigheid of milieurechtvaardigheidsbewegingen waar ze zelf aan willen werken. De docenten voor deze cursus komen van verschillende achtergronden en afdelingen en hebben expertise in verschillende milieukwesties, waardoor dit echt een interdisciplinaire leerervaring wordt.
Omdat milieurechtvaardigheid ook speelt in stedelijk ontwerp (en Amsterdam een belangrijke pullfactor is voor studenten die naar de VU komen) zullen we een lokale (Amsterdam/Amstelveen) begeleide wandeling opnemen waarin milieurechtvaardigheidskwesties op stadsniveau worden besproken.
