Tijd om migratie te controleren
Wanneer vluchtelingen naar Europa komen, moeten ze een asielprocedure doorlopen die veel tijd in beslag neemt, vertelt Martijn Stronks. ‘Wanneer zij dan uiteindelijk een verblijfsvergunning toegekend krijgen, hebben ze het recht om binnen drie maanden gezinsleden over te laten komen.’ Sinds vorig jaar zomer wilden regeringspartijen dat recht echter inperken, met als gevolg dat vluchtelingen nog langer op hun partner of kinderen moesten wachten. Discussie daarover leidde uiteindelijk tot het vallen van kabinet Rutte IV.
Het voorbeeld van gezinshereniging is illustratief voor de manier waarop de overheid tijd gebruikt om macht uit te oefenen, aldus de rechtsfilosoof. 'Vorig jaar moesten statushouders al langer dan gebruikelijk wachten voordat ze überhaupt gezinshereniging mochten aanvragen.’ Het leidde tot protest, ook intern binnen ministeries. ‘Zelfs ambtenaren van bewindspersonen protesteerden hiertegen. De staatssecretaris vroeg uiteindelijk de rechter om uitsluitsel te geven over de vraag of de langere wachttijd binnen de regels was.’ Na een half jaar oordeelde de rechter dat dit recht niet ingeperkt mocht worden door mensen langer te laten wachten. Een half jaar verspilde tijd, volgens Stronks. ‘Het was van tevoren duidelijk dat dit niet mocht, maar de bewindspersoon gebruikte de tijd die het kost om een rechter recht te laten spreken, om vluchtelingen langer te laten wachten. Dat is tijd die mensen met hun gezin hadden kunnen doorbrengen. Een paar jaar zonder je kind of partner is in een mensenleven onherstelbaar verlies. Begrip voor de schade die ontstaat door wachten ontstaat pas als je er op een menselijke manier naar kunt kijken.'
Regels omzeilen
Dat politieke partijen Europese regels ten aanzien van vluchtelingen proberen te omzeilen, is volgens Stronks geen nieuw fenomeen. 'Ik ben al 15 jaar werkzaam in het migratierecht en inmiddels kijk ik er niet meer van op dat partijen openlijk proberen om onder regels en verdragen uit te komen. PVV, JA21 en zelfs de VVD willen zich niet meer aan Europese en internationale vluchtelingenregels houden. Ze hebben expliciet gezegd dat ze willen dat mensen langer wachten op hun gezinsleden, of liever nog, dat ze helemaal niet komen.’ Die langere wachttijd tot gezinshereniging zou ook als doel hebben om Nederland minder aantrekkelijk te maken voor asielzoekers, met een afname van de instroom tot gevolg. Stronks: ‘Politici hebben het over de “aanzuigende werking" van Nederlandse regels en opvangvoorzieningen, maar daar is geen wetenschappelijk bewijs voor.'
Ontmenselijking door cijfers
Niet de vermeende hoge instroom van vluchtelingen, maar falend beleid is de oorzaak van de asielcrisis, benadrukt Stronks. Maatregelen zoals het verlagen van budgetten, het sluiten van asielzoekerscentra bij een verminderde instroom en ontslag van personeel aldaar, hebben de situatie volgens hem geen goed gedaan. 'Politieke partijen roepen graag dat er een crisis is, maar in werkelijkheid zijn de problemen rondom asiel en migratie het gevolg van slecht beleid. Dat hebben ook verschillende onafhankelijke adviesinstanties vastgesteld. Een beleid dat bovendien volledig is gebaseerd op getallen, fluctuaties en prognoses, met ontmenselijking tot gevolg.' De politiek van de getallen, noemt Stronks het. Maar die getallen vertekenen en versimpelen volgens hem de realiteit en doen geen recht aan de mensenlevens achter deze getallen. 'Van het totale aantal mensen dat naar Nederland komt, is slechts 11% asielzoeker, toch gaat daar in de politieke discussie alle aandacht naar uit. Regeringspartijen hebben het nooit over welvarende migranten, zoals unieburgers, expats en andere arbeidsmigranten, die het grootste aandeel hebben in die toestroom.’
Bewegingsongelijkheid
Rijke Europeanen bewegen ondertussen steeds sneller over de wereld, terwijl armere mensen uit andere continenten in hun beweging worden beperkt, legt de wetenschapper uit. 'De EU wil zelfs met de meest misdadige landen en regimes afspraken maken om migratie te stoppen. Tegelijkertijd reizen Europeanen overal naartoe. Met ons Europese paspoort mogen jij en ik de hele wereld over trekken, terwijl iemand uit bijvoorbeeld Somalië dat niet zomaar kan doen. We investeren steeds meer in het vergemakkelijken van onze eigen mobiliteit, terwijl we het tegelijkertijd moeilijker maken voor andere, minder welvarende mensen om zich te bewegen.’
‘Mensen in Europa worden zenuwachtig als hun mobiliteit plotseling wordt beperkt. Tijdens de coronacrisis mochten we niet reizen en werden onze gegevens aan allerlei databases gekoppeld om dit te handhaven. Precies diezelfde vrijheidsbeperkende middelen worden ingezet om mensen die naar Europa komen tot stilstand te brengen.’
Meer lezen over tijd en migratie? Martijn Stronks heeft onlangs het boek ‘Grasping Legal Time’ uitgebracht.
